Khác với chương trình đào tạo tiến sĩ ở nhiều nước, chương trình đào tạo tiến sĩ ở Mỹ bao gồm nhiều phần khác nhau, với 2 thành phần chính là các lớp học (courseworks) và nghiên cứu học thuật (academic research). Để hoàn thành chương trình tiến sĩ, nghiên cứu sinh không những cần hoàn thành một số lượng lớp học nhất định, viết và bảo vệ luận án tiến sĩ thành công, mà còn cần vượt qua các kì thi chất lượng (qualifying exam) cũng như những yêu cầu đặc thù của các ngành. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan sắp xếp theo trình tự thời gian trong các chương trình.
Các lớp học (courseworks)
Trong giai đoạn đầu của chương trình tiến sĩ, nghiên cứu sinh thường được yêu cầu lấy các lớp học. Các lớp học này được chia làm hai loại chính: các lớp bắt buộc (required) và các lớp tự chọn (elective). Các lớp bắt buộc thường gắn liền với những kiến thức cơ sở của ngành, bao gồm các lí thuyết căn bản, các nguyên tắc chung, hay những phương pháp phổ biến nhất trong nghiên cứu. Ngược lại, các lớp học tự chọn thường đi sâu hơn vào các ngành nhỏ (subfields) trong ngành, giúp nghiên cứu sinh nhận thức rộng rãi về tính đa dạng của lĩnh vực đang theo đuổi..
Các lớp học bắt buộc và tự chọn trong chương trình đào tạo tiến sĩ ngành Toán học ở California Institute of Technology (Caltech).
Thông thường, số lượng lớp học sẽ giảm dần theo thời gian trong chương trình tiến sĩ. Trong
năm đầu tiên, nghiên cứu sinh có thể lấy từ 3-4 lớp trong một kì học (semester/quarter), nhưng tới năm thứ hai, nghiên cứu sinh thường không lấy quá 2 lớp. Tất cả các lớp học bắt buộc thông thường cần được hoàn thành trong năm thứ hai, và sau đó, nghiên cứu sinh thường không lấy thêm lớp. Một ngoại lệ là các lớp học thuộc loại Chuyên đề Đặc biệt (Special Topic); vì các lớp này không được cung cấp thường xuyên, nghiên cứu sinh sau năm thứ hai vẫn thường tham gia các lớp học này nếu chủ đề của lớp học phù hợp với hướng nghiên cứu.
Các kỳ thi chất lượng (Qualifying examinations)
Một đặc trưng của các chương trình học tiến sĩ ở Mỹ là các kì thi chất lượng. Các nghiên cứu sinh bắt buộc phải vượt qua các kì thi này để có thể tiếp tục ở trong chương trình đào tạo tiến sĩ. Tuy số lượng các kì thi ở mỗi chương trình có thể khác nhau, nhưng hầu như các chương trình tiến sĩ đều có ít nhất một kỳ thi chất lượng trong vòng 3 năm đầu tiên. Các kì thi chất lượng này, tuy tồn tại dưới nhiều tên gọi khác nhau (Preliminary Exam, Qualifying Exam, Candidacy Exam, Comprehensive Exam), nhưng cùng mục đích chung để đánh giá mức độ sẵn sàng và khả năng của nghiên cứu sinh trong việc làm nghiên cứu. Hình thức của các kì thi này cũng thường đa dạng và tuỳ thuộc vào từng ngành, từ thi viết, thi vấn đáp, cho tới trình bày đề tài nghiên cứu hay viết bài nghiên cứu ngắn.
Một kỳ thi chất lượng trong chương trình đào tạo tiến sĩ ngành Thống kê tại Duke University
Một kỳ thi chất lượng trong chương trình đào tạo tiến sĩ ngành Hoá học tại University of North Carolina.
Các kì thi chất lượng luôn rất được coi trọng và được tiến hành rất nghiêm túc, vì đây là một trong những yếu tố quan trọng nhất để đảm bảo chất lượng đào tạo tiến sĩ. Thông thường, mỗi nghiên cứu sinh có hai lần thi để vượt qua tất cả các yêu cầu của một kì thi chất lượng; nếu không vượt qua, nghiên cứu sinh sẽ không được học tiếp. Vì vậy, vượt qua bất cứ kì thi chất lượng nào cũng được coi như là một cột mốc quan trọng của nghiên cứu sinh trong chương trình đào tạo tiến sĩ. Các bài viết tiếp theo sẽ thảo luận nhiều hơn về hình thức của các kì thi chất lượng cũng như các câu chuyện trong việc chuẩn bị cho các kì thi này.
Nghiên cứu học thuật (Academic Research)
Thành phần cốt lõi và chiếm nhiều thời gian nhất trong chương trình đào tạo tiến sĩ là hoạt động nghiên cứu học thuật. Sản phẩm cuối cùng của quá trình này là luận văn (dissertation), bảo vệ luận văn thành công là bước cuối cùng để nghiên cứu sinh có được tấm bằng tiến sĩ ở tất cả các chương trình.
Hoạt động nghiên cứu thường được bắt đầu ngay từ năm đầu tiên, với mức độ tập trung tăng dần theo thời gian. Cụ thể, trong năm đầu tiên, nghiên cứu sinh có thể chỉ được yêu cầu tham dự các hội thảo chuyên đề (seminar) hoặc tham gia vào các phòng thí nghiệm với tư cách trợ lí. Dần dần, các yêu cầu sẽ được nâng cao hơn. Ví dụ, nghiên cứu sinh năm thứ hai cần phải viết bài Lược sử nghiên cứu (literature review) về một chủ đề nhất định, hay bắt đầu phải để xuất chủ đề nghiên cứu đầu tiên. Đặc biệt, khi đã vượt qua các kì thi chất lượng, nghiên cứu sinh bắt đầu đóng vai trò lớn trong nghiên cứu của mình, từ việc việc thu thập dữ liệu, xác định phương pháp tiếp cận, cho tới việc viết và trình bày kết quả tại các hội nghị và các tạp chí khoa học.
Trong quá trình nghiên cứu, nghiên cứu sinh thường chọn một người hướng dẫn (advisor). Cùng với người hướng dẫn, nghiên cứu sinh sẽ chọn ra một hội đồng (committee) để phản biện cho nghiên cứu của mình. Vai trò của người hướng dẫn và hội đồng rất quan trọng, vì họ là những người sẽ đánh giá chất lượng của luận văn và quyết định liệu một nghiên cứu sinh có thể tốt nghiệp với tấm bằng tiến sĩ hay không. Ngoài ra, những người này cũng đóng vai trò thiết yếu trong sự nghiệp của nghiên cứu sinh sau này nếu nghiên cứu sinh muốn chọn sự nghiệp học thuật. Các bài viết sau sẽ nói cụ thể hơn về những vai trò này cũng như những kinh nghiệm trong việc chọn người hướng dẫn và hội đồng.
Tổng kết lại, các lớp học, kỳ thi chất lượng, và hoạt động nghiên cứu là ba trụ cột chính trong các chương trình đào tạo tiến sĩ ở Mỹ. Những trụ cột này giúp cho nghiên cứu sinh có được kiến thức và những kỹ năng vững vàng, cả về chiều rộng và chiều sâu, trong ngành học của mình. Quan trọng hơn, những kiến thức và kĩ năng này là nền tảng cho các nghiên cứu sinh tạo nên những đóng góp vào kho tàng tri thức nhân loại.
Nguồn tham khảo
- PhD Requirements, Department of Economics, University of Notre Dame. https://economics.nd.edu/graduate-program/requirements
- Ph.D. Program, Chemistry at the University of North Carolina at Chapel Hill. https://chem.unc.edu/graduate-programs-intro/graduate-program-phd/
- Requirements for a Doctorate in Mathematics, The Division of Physics, Mathematics and Chemistry, Caltech. http://www.pma.caltech.edu/requirements-for-a-doctorate-in-mathematics
