Bài viết chỉ dành cho các bạn gap year để ứng tuyển ĐH Mỹ lần đầu tiên hay ứng tuyển lại. Nếu bạn gap year chỉ để trải nghiệm (vì bạn đã được nhận vào một trường ĐH), bạn có thể tham khảo:
- Gap year là gì? Bạn có nên gap year?
- Gap year như thế nào?
- HAI TRƯỜNG HỢP HỌC SINH GAP YEAR TRONG MẮT CÁC ĐẠI HỌC MỸ:
Đối với các trường đại học Mỹ, có hai trường hợp gap year của một học sinh: gap year sau khi đã đậu vào trường (defer 1-2 năm để gap year) và gap year rồi ứng tuyển vào đại học ngay sau đó.
- Gap year không phải để ứng tuyển lại/mới: Đối với trường hợp thứ nhất, học sinh sẽ không có nhiều thủ tục phải lo bên cạnh việc phải tìm hiểu chính sách deferral của trường, lên kế hoạch để nộp đơn xin trường cho gap year, các chứng từ cam kết liên quan, và các thủ tục phải ứng tuyển lại – thông thường là ứng tuyển hỗ trợ tài chính.
Đa số các trường đại học Mỹ có chính sách khuyến khích gap year, chính sách deferral, và rất thoải mái trong việc duyệt kế hoạch gap year của bạn, miễn là kế hoạch của bạn hợp lý, bạn cam kết sẽ theo học trường sau một năm, và thường thì bạn sẽ phải ứng tuyển hỗ trợ tài chính lại, dù thông thường khoản tiền trường hỗ trợ cho bạn sẽ không đổi.
- Gap year để ứng tuyển lại/mới: Đối với trường hợp thứ hai (được đề cập chính trong bài), học sinh sẽ được các trường đại học Mỹ đánh giá khi nộp đơn ứng tuyển sau khi (hoặc đang) gap year. Việc gap year không ảnh hưởng tiêu cực đến hồ sơ ứng tuyển của bạn nếu năm gap year được sử dụng vào những việc có ích. Nhờ vào những cơ hội đặc thù khi gap year, bạn có thể xây dựng một bộ hồ sơ ấn tượng hơn với các trường đại học Mỹ.
Tuy nhiên, việc bạn gap year đồng nghĩa với việc bạn sẽ được trường đánh giá theo những tiêu chuẩn khác với những học sinh ứng tuyển vào lớp 12, năm cuối bậc trung học phổ thông, và thường sẽ kèm theo một kỳ vọng chung là những gì bạn làm trong năm gap year phải có mục đích rõ ràng và nổi bật hơn năm cấp 3 của bạn. Nếu bạn gap year và không làm gì khác những năm cấp 3 của mình, hoặc tệ hơn là không làm gì cả, hoặc tệ hơn nữa là bạn gap year để nghỉ ngơi và đi chơi, bạn sẽ không có nhiều thứ để thể hiện trên hồ sơ và sẽ để lại ấn tượng xấu cho các trường đại học.
- CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỸ NHÌN NHẬN NHƯ THẾ NÀO VỀ GAP YEAR:
Các yếu tố đại học Mỹ đánh giá gap year: Đặc biệt tại Mỹ, văn hóa gap year rất được ủng hộ bởi các nhà giáo dục do nhiều lợi ích của nó cho việc học tập lâu dài của học sinh sau khi vào đại học. Các trường đại học Mỹ không xem gap year như một sự chậm lại của sự nghiệp học tập, mà là cơ hội để học sinh khám phá bản thân và tạo tiền đề phát triển hơn nữa ở bậc đại học. Nhìn chung, nhà tuyển sinh của các trường đại học sẽ đánh giá hồ sơ của một học sinh gap year qua những yếu tố sau:
- Vì sao ứng viên lại muốn gap year? Nếu bạn gap year để ứng tuyển đại học, khả năng cao là do bạn không đủ thời gian để chuẩn bị ứng tuyển trong năm cấp 3, và hiển nhiên là bạn không nên nói với trường đại học Mỹ là bạn gap year chỉ để ứng tuyển vào trường. Hãy ngồi lại và suy nghĩ về tính cách, định hướng của bản thân, mình còn thiếu gì và mình muốn biết/làm thêm gì.
Có thể bạn muốn gap year để thử sức những cơ hội mà trên đại học sẽ khó khăn hơn để làm, hoặc để hiểu thực tế về chuyên ngành mình sắp học, hoặc để hiểu thêm về con người, xã hội, văn hóa, và từ đó giúp bản thân định hướng ngành học tương lai. Một năm gap year tuyệt vời là một năm mà bạn có một động lực khởi nguồn tuyệt vời để chia sẻ với người khác. Thậm chí, bạn cũng có thể dùng thông điệp về động lực này và kể cho các mối quan hệ trong năm gap year của mình (để thực tập trước khi kể cho nhà tuyển sinh) và kết nối với họ qua những suy nghĩ đó.
Có thể bạn gap year chỉ đơn giản để tìm được định hướng cho bản thân. Ba năm cấp 3 tại một ngôi trường công ở Việt Nam có thể không cho phép mình khám phá được bản thân thích gì, phù hợp với gì, mục đích tương lai ra sao. Các Đại học Mỹ không thích những ứng viên vẫn còn lạc lõng, vì những người này thường thiếu động lực với những gì mình đang làm. Định hướng mà bạn xác định trong gap year không nhất thiết phải là một ngành học, mà có thể là một sở thích, niềm tin của bản thân vào một điều gì đó.
- Ứng viên đã làm những gì và sẽ làm những gì trong năm gap year? Từ động lực, bạn phải có một kế hoạch rõ ràng những hành động cụ thể bạn sẽ làm trong năm gap year. Các trường đại học muốn thấy một sự “cải thiện” về những thứ bạn làm khi gap year so với khi bạn học cấp 3. “Cải thiện” ở đây không có nghĩa là quy mô hơn, nhiều tiền hơn, mà là về việc những thứ bạn làm thực hiện mục tiêu/động lực gap year của bạn như thế và chúng giúp bạn phát triển ra sao.
Ví dụ, bạn có thể đi bán rượu ở một trung tâm thương mại để giao lưu với giới nhà giàu, hoặc dành một tháng ra để lên một ngôi chùa trên núi và tu cùng các sư thầy, hay bạn cũng có thể xin đi biểu diễn ca nhạc ở các quán cà phê, v.v. Một điểm chung của các hoạt động này mà đại học muốn thấy là chúng cho phép bạn hiểu thêm về thế giới như thế nào (hoạt động có thể nhỏ, miễn là bạn hiểu được về thế giới một cách to) và nó liên quan đến lí do/động lực gap year của bạn ra sao.
- Ứng viên đã thay đổi như thế nào sau năm gap year? Sau những trải nghiệm của mình, chắc chắn bạn sẽ có nhiều thay đổi so với phiên bản học sinh cấp 3 của mình. Lí tưởng nhất, bạn sẽ tận dụng hết cả năm gap year để phát triển, học được nhiều bài học quý giá, và có một định hướng rõ ràng hơn cho những gì bạn muốn làm/học ở bậc cử nhân. Cái mà các đại học Mỹ tìm kiếm ở đây là sự thay đổi so với trước đó một cách tích cực hơn, càng nhiều càng tốt. Lưu ý, tích cực hơn chứ không nhất thiết phải là tốt hơn.
Ví dụ, trước khi gap year, bạn có thể muốn theo đuổi lĩnh vực truyền thông, nhưng sau khi gap year và đi thực tập tại một số agency, bạn nhận ra giới hạn đạo đức của mình không phù hợp với ngành này. Việc nhận ra một hướng đi hoặc tính cách không phù hợp của bản thân là một điểm tích cực, và tốt hơn nữa là bạn cũng xác định được luôn một hướng đi mới cho tương lai của mình.
- CHUẨN BỊ VỀ MẶT HỒ SƠ TRONG GAP YEAR
Có những công tác về hồ sơ đòi hỏi sự chuẩn bị trước khi bạn gap year, lúc bạn đang gap year, và ngay lúc bạn đang ứng tuyển vào đại học. Bạn cần phải hiểu rõ những bước chuẩn bị này để có thể yên tâm gap year mà không phải vật vã với nhiều thứ tài liệu lúc ứng tuyển. Các chuẩn bị về mặt hồ sơ này bao gồm:
Bảng điểm trung bình: Bạn cần phải có bảng tổng kết điểm cuối năm của cả ba năm học cấp 3 và năm học lớp 9 (nhiều hơn là thêm một bảng điểm trung bình cuối năm lớp 12). Lưu ý rằng đây đều là các bảng điểm tổng kết cuối năm, chứ không phải của một học kỳ hay giữa kì, hay còn được gọi trong Common App là mid-year report. Các bảng điểm này sẽ được nộp qua tài khoản của giáo viên giới thiệu (teacher recommender) chung với thư giới thiệu.
Bảng điểm thi tốt nghiệp: Common App yêu cầu thông tin về điểm thi tốt nghiệp của bạn (thông thường là trung bình của các môn thi Toán, Văn, Anh và tổ hợp tự nhiên/xã hội). Sau khi bạn cung cấp điểm, có thể Common App sẽ yêu cầu bảng điểm chính thức được tải lên tài khoản của giáo viên giới thiệu.
Bằng tốt nghiệp cấp 3: Sau khi tốt nghiệp, nhà trường sẽ phát cho bạn một bằng tốt nghiệp tạm thời (bằng chính thức chỉ được phát sau khoảng một năm), đây sẽ là tài liệu cung cấp cho trường nếu được yêu cầu.
Thư giới thiệu của giáo viên: Các trường đại học Mỹ luôn luôn yêu cầu thư giới thiệu từ giáo viên trong quá trình ứng tuyển. Vì thế, bạn nên hoàn thành việc xin thư giới thiệu của giáo viên trước khi tốt nghiệp vì đây là thời điểm thích hợp nhất để nhờ giáo viên trước khi bạn xa họ. Do bạn ứng tuyển sau khi gap year, bạn có thể tranh thủ năm lớp 12 của mình để tạo mối quan hệ tốt với một giáo viên ưu thích và nhờ họ viết thư giới thiệu cho bạn. Lưu ý là bạn cần từ 2-3 giáo viên, bao gồm 1 người với vai trò counselor (không nhất thiết phải là giáo viên chủ nhiệm) và bạn nên nhờ họ trễ nhất vào cuối năm 12 để đảm bảo chất lượng thư tốt nhất. Nếu có thể, hãy nhờ họ nói về 3 yếu tố đánh giá gap year phía trên trong thư của mình.
School profile (hồ sơ trường) trong năm mới: Trong tài khoản của giáo viên giới thiệu sẽ có mục để bạn tải lên hồ sơ trường mình đang theo học. Hãy sử dụng phiên bản mới nhất qua từng năm. Vì đây thường là tài liệu do cộng đồng học sinh trường tự biên soạn, nên bạn có thể liên hệ các em học sinh khóa dưới để xin bản mới nhất hoặc cùng nhau làm bảng mới nhất.
Thư giới thiệu của người khác: Với những hoạt động trong năm gap year, hãy tìm kiếm một người nào đó có thể viết thư giới thiệu cho bạn. Đó có thể là một mentor, trưởng dự án, sếp, v.v bất kỳ ai lớn hơn bạn và liên quan trực tiếp đến hoạt động mà bạn làm. Hãy nhờ những người này viết thư ngay sau khi hoạt động trong năm gap year vừa kết thúc để đảm bảo chất lượng thư. Những lá thư này là lời chứng thực cho sự năng động của bạn trong năm gap year của mình. Nếu có thể, hãy nhờ họ nói về 3 yếu tố đánh giá gap year phía trên trong thư của mình.
Điểm chuẩn hóa: Bạn cần phải kiểm tra thời hạn có giá trị của những bài thi trong năm cấp 3 để ứng tuyển vào đại học trong năm gap year của mình (và lên kế hoạch thi lại nếu cần thiết). Bạn nên cố gắng hoàn thành sớm những công việc liên quan đến điểm chuẩn hóa để tập trung nhiều hơn vào những hoạt động trong năm gap year.
Tài liệu gap year: Để thể hiện về năm gap year của mình, hãy đảm bảo bạn ghi lại những hoạt động qua hình ảnh, video, hoặc các loại sản phẩm khác. Ngoài việc kể về năm gap year trong các bài essay hoặc additional information, bạn có thể đính kèm thêm các tài liệu này.
Lưu ý: Các bước chuẩn bị trên chỉ bao gồm những yếu tố mà học sinh gap year phải để ý thêm, chứ không bao gồm đầy đủ tất cả các bước trong quá trình xây dựng hồ sơ và ứng tuyển.
- NHỮNG LƯU Ý KHI LÀM HỒ SƠ/COMMON APP CHO HỌC SINH GAP YEAR
Không có câu hỏi “Em có gap year không?”: Hội đồng tuyển sinh sẽ không hỏi xem bạn có trải qua NCT hay không, vì họ có thể dễ dàng biết được bằng cách xem ngày tốt nghiệp trung học của bạn trong Common App.
Viết về năm gap year trên hồ sơ: Bạn có thể trình bày về gap year của mình trong các hình thức khác nhau. Ngoài việc gửi các tài liệu gap year qua email hoặc đính kèm link trong Common App, bạn có thể kể các câu chuyện khác nhau về năm gap year của mình qua các bài luận, đặc biệt là luận phụ, và phần Additional Information. Do phần Additional Information chỉ có giới hạn 650 chữ, bạn có thể chọn đính kèm link một số sản phẩm của mình vào đây.
Phần Education Interruption: Phần Education trong Common App có một mục yêu cầu bạn viết một bài giải thích về Gap Year, nhưng đây không phải là Gap Year theo nghĩa NCT. Mục này nằm trong Education Interruption, có nghĩa là Gap Year ở đây nói đến năm bạn nghỉ học trong lúc học trung học nếu có của bạn. Nói cách khác, bạn chỉ làm phần này nếu bạn có nghỉ một hoặc nhiều năm trong khi đang học trung học.
Đừng đề cập việc học đại học Việt Nam: Nếu bạn đang học Đại học Việt Nam, đừng đề cập đến chuyện đó trong bộ hồ sơ của bạn. Nếu bạn có tham gia hoạt động ngoại khóa trong khi đang học Đại học Việt Nam và muốn đề cập trong bộ hồ sơ, hãy đổi tên hoạt động để không lộ ra là bạn đang học Đại học Việt Nam. Lý do: Nếu hội đồng tuyển sinh biết được, họ sẽ chuyển hồ sơ của bạn sang loại Transfer (Nộp đơn chuyển tiếp sang Đại học) chứ không phải Undergraduate (Nộp đơn học từ năm nhất). Các trường đại học Mỹ có rất ít hỗ trợ tài chính cho học sinh Transfer, và phần hỗ trợ này cũng chỉ dành cho học sinh chuyển tiếp từ những trường đại học của Mỹ. Mặt khác, các trường đại học Mỹ rất ít nhận học sinh chuyển tiếp quốc tế trừ khi họ có thành tích cực kì nổi bật như giải thưởng quốc tế. Việc đề cập chuyện bạn đang học Đại học Việt Nam sẽ là một hành động không khôn ngoan.
